حکیم مهر - برای خرید دوغ رفته بودم که فروشنده بطری‌ای را روی پیشخوان گذاشت و گفت دوغ کفیر را امتحان کنید طعم فوق‌العاده‌ای دارد. نگاهی به برچسب پشت بطری انداختم و از خواصی که برای آن قید شده بود، ذوق‌زده شدم. چطور چنین داروی جوانی‌ای وجود داشت و تا به حال آن را امتحان نکرده بودم؟! شنیده بودم که قبل از انقلاب این نوشیدنی در ایران هم تولید می‌شد اما چطور جای آن، این همه سال خالی مانده بود؛ آن هم چنین نوشیدنی‌ای با این همه خواص؟! این موضوع بهانه‌ای شد تا با دکتر سیدامیرمحمد مرتضویان، متخصص صنایع غذایی و استادیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و صنایع غذایی (دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) در مورد آن صحبت کنم.

آقای دکتر، کفیر چیست؟

«کِفیر» نوشیدنی تخمیری است که از شیر به دست می‌آید مانند فرآورده‌های محلی مثل دوغ. این محصول دارای مجموعه میکروبی بسیار پیچیده‎‌ای است و ممکن است در بردارنده بیش از ۳۰ گونه میکروبی باشد.

کفیر ابتدا در کدام کشور تولید شد؟

«کِفیر» از «قفقاز» به دنیا معرفی شد و سپس به اروپا راه پیدا کرد و در روسیه به تولید صنعتی انبوه رسید. «کفیر» از کلمه ترکی «کیف» (kief) به معنای «لذت بردن» و «سرشوق آمدن» گرفته شده است. مردم ترکستان و قفقاز از زمان‌های قدیم این نوشیدنی را مصرف می‌کرده‌اند و برای آن خواص درمانی فراونی قائل هستند. آنها راز سلامت و عمر زیاد خود را به مصرف کفیر نسبت می‌دهند. 

کفیر چگونه تهیه می‌شود؟

در گذشته «کفیر» فقط سنتی تهیه می‌شد. برای این کار دانه‌های گل‌کلم شکلی به نام «کفیر» را در شیر می‌ریختند و پس از مرحله تخمیر، بر تعداد دانه‌‌ها افزوده می‌شد. سپس دانه‌ها را از روی شیر جمع و آنها را در محیطی مناسب نگهداری می‌کردند تا دوباره از آن در تخمیر استفاده شود اما امروزه برای تولید انبوه آن در صنعت، استارترهای صنعتی را به شیر اضافه می‌کنند. البته مهم‌ترین کشوری که این فرآورده را تولید می‌کند، روسیه است و درواقع بیشترین تولید صنعتی «کفیر» را دارد.

پس چرا به این نوشیدنی «دوغ» می‌گوییم؟

آنچه در کشور ما تولید می‌شود (به صورت صنعتی و در بسته بندی های ارائه شده توسط کارخانجات معروف لبنی) «کفیر» نیست بلکه نوعی دوغ‌ است که متاسفانه برخی کارخانه‌ها شاید از روی ناآگاهی، روی برچسب‌های‌ این محصولات، واژه «کفیر» را درج می‌کنند. به کار بردن واژه «کفیر» به تنهایی در این محصولات اشتباه است و فعلا بر اساس استاندارد ملی ایران، کلمه «نوشیدنی کفیر» مجاز است. همچنین قیدکردن کلمه هایی مانند «پروبیوتیک» یا نشاط‌آور، ضدسرطان و جلوگیری‌کننده از نفخ و نشانگان خستگی و موثر در زیبایی پوست با توجه به فرآیند صنعتی این نوشیدنی ها ادعاهایی کذب است. در ایران ده‌ها نوع دوغ با طعم‌های مختلف توسط کارخانجات مختلف تولید می‌شود، این نوشیدنی نیز مانند همان دوغ‌هاست و تنها استارتر خاصی در آن استفاده می‌شود بنابراین نباید فریب نوشته‌های درج‌شده روی بسته‌بندی آنها را خورد. کفیر واقعی، کفیری می باشد که خود شما در خانه با تخمیر شیر توسط قارچ کفیر زنده تولید می کنید.